Serbest Çalışanların Geleceğin İş Gücü Olacağının 4 Habercisi

1 — Paylaşım ekonomisi ve “cognitive debundling”

Paylaşım ekonomisinin sebepleri, günümüzdeki durumu ve geleceği ile ilgili ayrıca sayfalarca yazılabilir. İnsan dediğimiz homo sapiens sapiens hayvan türünün tüm gezegeni kendi malıymış gibi kullanmaya başlamasıyla gittikçe azalan doğal kaynaklar, artan nufüs, verimsiz topraklar ve yaratılan “yan ürün (çöp)” sebebiyle hiç olmadığımız kadar kaynak kullanımızı düşünmemiz gereken bir çağda yaşıyoruz. Herkesin bir araba alması yerine toplu taşıma kullanması ya da boş duran arabalarını kiralaması dünya adına çok daha verimli (voltlines ve arabali.com’a teşekkürler)..

Aidiyet yerine ihtiyaç halinde kiralama (on demand- x) modellerinin gelişmesi sayesinde fiziksel kaynakları daha iyi kullanmaya başlasak da zihinsel kaynaklarımızı hala 19.yy’da sanayi devrimindeki gibi kullanıyoruz.

Artan şehirleşmeyle birlikte kimi ülke nüfusuna sahip şehirlerde oturan çalışanlar (mesela İstanbul tek başına dünyanın en büyük 57. ülkesi olurdu) saatlerini yollarda geçirip ofislere gidiyor, orada herkesle aynı yerde, aynı saat diliminde çalışıyor ve sonra yine benzer koşullarda evlerine dönüyor. Üzerine yıllarca yatırım yaptıkları yetkinliklerinin üzerine yükseldikçe kariyer adı altında ek sorumluklar alıyor “yükseliyorlar”.

Tabi bu yükselme bedelsiz değil. Çok iyi yazılımcılar, tasarımcılar, mühendisler ve benzeri yaratıcı ve yüksek yetkinlik gerektiren işlerde çalışanlar bir anda takım motivasyonu, zam talepleri, bozulan cihazlar, yakınmalar ve bitmeyen strateji toplantıları içinde buluyorlar kendilerini. Düşündüğümüzde aslında birçok beyaz yakalının iş tanımı kocaman bir sepet. Bu sepetin içinde aslında yüksek yetkinlik gerektiren ve birim maliyeti çok yüksek işler olduğu gibi ekip yönetimi gibi daha sosyal, bazen ise sadece manuel olan sıradan işler de var. Günün sonunda ise tüm yapılanların ağılıklı ortalaması üzerinden sabit bir maaş alarak ay kapanıyor.

Serbest çalışma sayesinde ise zaman dilimi ve mekandan özgürleşildiği gibi iş iş tanımları da parçalanarak sınırlı olan zaman daha katma değerli işlere ayrılabiliyor. Kısacası yapmak zorunda olduğunuz ek “görev”lerinizden sıyrılarak yalnızca en iyi yaptığınız işe yoğunlaşıp hem daha çok keyif alıp hem de daha fazla para kazanabilirsiniz. Burada yaratılan verim ise hem hizmet veren serbest çalışana faydalı olacak hem de serbest ekonomi sayesinde hizmet alanlara da maliyet avantajı sağlayacaktır.

2 — Yapay Zeka ile Yalnızca 2 Tip Çalışan

Yukarıda özetlediğim iş tanımı sepetinin ayrışması sayesinde geride bıraktığınız işlerin yakın gelecekte büyük bir kısmı akıllı robotlar tarafından üstlenilecek. “Asansör görevlisi” iş tanımının tamamen yok olup basit bir arayüz ile kendi kendine giden asansörlerin dünyaya yayıldığı gibi veri giriş elemanı, departman asistanı, sözleşme avukatı, ön muhasebeci gibi pozisyonlar yerini yapay zekaya bırakırken iş gücünde yüksek katma değerli hizmet üreten serbest çalışanlar ve yapay zekalı botlar aynı anda yaşıyor olacak.

Tabi ki her mesleğin gelecekte bir zaman kendi yetkinliğini robotlara kaptırma riski olsa da yaratıcı ve insanı boyutu yüksek meslekler için bu gelecek henüz uzak sayılır. Sonuç olarak firmalar botlara yaptırabileceği işleri hızlı bir şekilde otomatize ederken, diğer işler için ise serbest çalışanlardan ihtiyaç halinde hizmet alarak esnek ve verimli bir işgücü yaratmış olacaklar.

3 — Girişimciliğin Yükselişi ve Hızlı Müşteriler

Son 10 yıl içinde büyük firmalar teknoloji üretme ve mevcut teknoloji ile yeni iş modeli geliştirme konusunda hantal kalmaları sebebiyle yeni, küçük ve hızlı şirketler ekonomiye yön vermeye başladı. Ufak ufak başlayan bu dalga teknolojinin de demokratikleşmesi sayesinde şehirleri ve hatta ülkeleri dönüştürmeye başladı. Sonuç olarak ülkemizde bile birçok yarışma, hızlandırma programı, yatırımcı ağları, fonlar ve kurumiçi girişimcilik uygulamaları mevcut.

Girişimcilik temelinde yenilikçi ekonomik değer yaratmayı ve hızlı davranmayı barındırdığı için bu kültürün gelişmesi sonucu bireysel müteşebbisler de artık daha bilinçi. Ölçeklenebilir bir ürün etrafında olmasa bile bireysel hizmet veren serbest çalışanların da günümüzdeki girişimcilik ekosistemi içinde yer almaları kendi çalışma disiplinleri ve müşteri yönetimi faaliyetleri için fayda sağlıyor.

Yaratılan ve büyüyen ekosistemin ikinci bir faydası ise hantal karar sistemlerine sahip büyük kurumsal firmaların haricinde büyüyen startuplar sayesinde serbest çalışanlar daha hızlı bir şekilde müşteri portföylerini büyütebiliyorlar. Eskiden sayısız toplantı sonucu kurumsal bir firmanın kapısından girebilirken artık linkedin üzerinden girişimciye attığınız bir mesaj sonrasında ertesi gün o startup için çalışmaya başlayabiliyorsunuz. Yukarıdaki yazılan tüm sebepler olsa bile müşteri edinimi konusunda problem yaşanılsa serbest çalışma dalgası bu kadar hızlanamazdı.

4 — Teknolojik Gelişmeler

Çeşitli trendlerle birlikte serbest çalışmayı mümkün kılan en önemli şeylerden biri tabi ki teknoloji. Öncelikle zamansal ve mekansal bağımsızlıktan bahsetmek istiyorum. Başta elektrik, internet ve mobilite olmak üzere sonrasında pratik işbirliği uygulamaları (g suite, slack, trello, vb.) online görüşme seçenekleri (hangouts, appear.in, sevmesem de skype, vb.) takvim paylaşımları ve otomatik asistanlar kişilerin her nerede olursa olsun takım arkadaşlarıyla çalışmalarına olanak sağlıyor. Fakat buraya kadar anlattıklarım aynı firma için çalışanların da uzaktan çalışmalarına fayda sağlayan uygulamalar, yalnızca serbest çalışanların değil.

Yeni Pazarlar

Serbest çalışmanın katlanarak artmasına yarayacak esas etken ise özellikle “birey firmaların” hayatını kolaylaştıracak, serbest çalışanların düzenine katkı sağlayacak ve hatta yeni pazarlara açılmalarını sağlayacak dijital hizmetler. Özellikle paylaşım ekonomisinin büyümesiyle canlanan hizmet pazaryerleri müşteriler ve hizmet veren serbest çalışanların birbirini bulmaları için çok verimli bir zemin sunuyor. E-ticaret özelinde n11, hepsiburada (pazaryeri), sahibinden; hizmet dikeyinde armut, mutlubiev, evdekibakicim, webnak, icerikbulutu; ve diğer genel hizmetlerde bionluk, expertera ve pariyer gibi platformlar sayesinde birçok serbest çalışan ticaret yapıyor ya da hizmet vereceği firmayı / bireyi bu platformlar aracılığı ile bulabiliyorlar.

Verimlilik Araçları

Serbest çalışanların yeni pazarlara erişimi dışında faydalandığı teknolojik çözümlere baktığımızda ise rimuut gibi faturalama ve sözleşme çözümlerinden, paraşüt gibi ön muhasebe uygulamalarından ya da iyzico gibi ödeme çözümleri çözümlerinden bahsedebiliriz. Tüm bu hizmetler bugünün “B2B” sektörüne ait gibi gözükse de aslında ticarileşen bireyler sayesinde sektörleri yakın zamanda daha da büyüyecek.

Son Söz

Tüm bu gelişmeler bizi nasıl bir geleceğin beklediğini az çok anlatıyor. Bize düşen ise bu gelecek için hazırlık yapmak ve birlikte tasarlamak. Piyasa baktığımda hala güvenilir ve standartlaşmış bir şirket kurma süreci / danışmanlığı göremiyorum, muhasebeci nasıl seçeceğimi bilemiyorum, hangi avukata güveneceğimi kestiremiyorum… Serbest iş gücünün domine ettiği bir dünyada müşteri bulma ve verimlilik araçları haricinde serbest çalışan ekosisteminin problemlerine özel sosyal ağlara ve işbirliği platformlarına bolca ihtiyacımız var, bu da yeni girişim fikri arayanlara bir bonus olsun :)